Chào bạn,
Hôm nay chúng ta cùng trò chuyện về hai khái niệm nghe có vẻ “cao siêu” nhưng lại vô cùng gần gũi trong đạo Phật: Luân Hồi và Giải Thoát. Đừng vội nghĩ nó phức tạp nhé, vì thực ra, nó diễn ra ngay trong cuộc sống hàng ngày của mỗi chúng ta đó.
1. Luân Hồi – Không Chỉ Là Chuyện Kiếp Sau
Nhiều người khi nghe đến Luân Hồi thường nghĩ ngay đến việc chết đi rồi sinh lại ở một kiếp khác. Điều đó đúng, nhưng chưa đủ.
Luân Hồi vĩ mô (Vòng quay lớn):
Đây là vòng quay của các kiếp sống (người, trời, các cõi khác…).
- Ví dụ đời thường: Chúng ta thường thấy nhiều người hay đi chùa, làm phước, cúng dường với mong muốn đời sau được sung sướng, giàu có, sinh vào nơi tốt đẹp (giống như cách người Thái Lan rất siêng năng cúng dường chư tăng mỗi ngày). Điều này rất tốt, tạo ra phước báu, nhưng nếu chỉ dừng lại ở đó, thì vẫn là đang vun đắp cho một sự “tái sinh” tốt đẹp hơn trong vòng luân hồi mà thôi. Nó giống như việc bạn trang hoàng lại căn nhà cũ thay vì tìm cách xây một căn nhà mới vững chắc hơn vậy.
Luân Hồi vi mô (Vòng quay nhỏ trong hiện tại):
Đây là loại Luân Hồi diễn ra ngay trong từng giây phút của bạn:
- Ngay trong tâm trí bạn: Chỉ trong một ngày, tâm trạng của bạn thay đổi bao nhiêu lần? Vui đó, buồn đó, giận đó, thương đó… Mỗi một trạng thái tâm đến rồi đi, thay thế nhau liên tục. Đó chính là một vòng luân hồi nhỏ ngay trong tâm thức. Khi bạn vui, bạn đang ở “cõi trời” nhỏ. Khi bạn sân giận, bạn đang ở “địa ngục” nhỏ.
- Thói quen hàng ngày: Bạn có những thói quen nào lặp đi lặp lại? Những phản ứng tự động? (Ví dụ: cứ gặp chuyện không vừa ý là cáu gắt, cứ rảnh là lướt điện thoại…). Sự lặp lại của những khuôn mẫu suy nghĩ, cảm xúc, hành động này cũng là một dạng luân hồi vi mô.
Điều quan trọng là: Chính cái Luân Hồi vi mô (trong từng khoảnh khắc) này lại tạo nên cái Luân Hồi vĩ mô (qua các kiếp sống). Chúng ta “sống nhiều với cái gì” trong hiện tại, quen thuộc với trạng thái tâm nào, thì xu hướng là chúng ta sẽ tái sinh vào cảnh giới tương ứng. Nếu tâm bạn thường xuyên chìm trong tham lam, sân hận, thì làm sao bạn có thể “nhảy” lên một cảnh giới an lành được?
2. Giải Thoát – Thoát Khỏi Cái Gì Mới Quan Trọng?
Giải thoát không chỉ đơn giản là thoát khỏi khổ đau, bệnh tật, nghèo đói ở kiếp này.
Thoát quả xấu (Phần ngọn):
Đây là sự giải thoát khỏi cái khổ trước mắt.
- Ví dụ: Bạn bị bệnh (quả xấu), bạn uống thuốc cho hết bệnh. Bạn nghèo (quả xấu), bạn cố gắng làm việc để có tiền.
Giải thoát thực sự (Thoát nhân xấu – Gốc rễ):
Đây là sự giải thoát sâu sắc hơn, thoát khỏi gốc rễ gây ra khổ đau:
- Tham lam: Mong muốn, bám víu, chấp giữ.
- Sân hận: Ghét bỏ, tức giận, khó chịu, chống đối.
- Si mê: Vô minh, không hiểu rõ bản chất sự vật, sự việc, không thấy được sự thật.
Chừng nào ba cái gốc rễ (nhân xấu) này còn, thì dù bạn có thoát khỏi quả xấu này, bạn sẽ lại tạo ra nhân xấu khác và tiếp tục gặt quả xấu khác. Vòng luân hồi cứ thế tiếp diễn.
3. Làm Phước Hay Học Pháp – Đâu Là Lối Thoát Thực Sự?
Làm phước, cúng dường, giúp đỡ người khác là những việc thiện lành, tạo ra quả tốt, giúp cuộc sống tốt đẹp hơn, có thể dẫn đến tái sinh an lành.
Tuy nhiên, nếu chỉ làm phước mà không hiểu biết, không học hỏi giáo lý (Học Pháp), thì dễ rơi vào tình trạng “dậm chân tại chỗ” trong luân hồi. Tức là bạn chỉ đang nâng cấp vòng quay của mình chứ chưa tìm được lối ra.
Học giáo lý, thực hành thiền định, quan sát tâm mình… giúp chúng ta phát triển trí tuệ. Trí tuệ này giúp ta:
- Nhận diện được cái “luân hồi vi mô” đang diễn ra trong tâm: “À, mình đang tham”, “À, mình đang giận”, “À, suy nghĩ này thật vô ích”.
- Hiểu rõ nguyên nhân của khổ đau (nhân xấu: tham, sân, si).
- Biết cách buông bỏ dần những tham, sân, si đó.
Khi nhân xấu không còn được tạo ra, thì quả xấu tự nhiên sẽ không còn đất để hình thành. Đó mới là con đường dẫn đến Giải Thoát thực sự – thoát ra khỏi vòng quay sinh tử luân hồi.
Lời kết:
Luân hồi không phải là chuyện đâu xa, nó ở ngay đây, trong từng suy nghĩ, cảm xúc, hành động của bạn. Và Giải thoát cũng không phải là điều gì quá huyền bí, nó bắt đầu từ việc bạn nhận biết và chuyển hóa chính tâm mình.
Làm việc thiện (làm phước) là cần thiết, nhưng đừng quên vun bồi trí tuệ bằng cách học hỏi, suy ngẫm và thực hành lời Phật dạy (học pháp). Thà có thể “nghèo” về vật chất một chút nhưng “giàu” về hiểu biết giáo lý, còn hơn giàu có mà tâm trí trống rỗng, cứ mãi quẩn quanh trong vòng khổ đau.
Hãy thử tập quan sát tâm mình nhiều hơn, bạn sẽ thấy những vòng “luân hồi” nhỏ bé đang diễn ra và biết đâu, đó chính là bước đầu tiên trên con đường đi đến sự bình an và giải thoát thực sự.
Chúc bạn luôn tinh tấn và an lạc trên con đường của mình!
CHÙA PHƯỚC QUANG 