Chào bạn,
Chuyện là thế này, ai trong chúng ta mà chẳng có lúc tâm bất an, lo lắng đủ điều, phải không? Nhất là những ai đang trên con đường tu tập, tìm kiếm sự bình yên trong tâm hồn. Nghe thì có vẻ đơn giản, “tâm an” thôi mà, nhưng thực ra, nó lại là một vấn đề cực kỳ quan trọng và không hề dễ dàng.
Bạn cứ thử nghĩ xem, khi bạn muốn ngủ, mà đầu óc cứ nghĩ lung tung, trằn trọc mãi, thì càng cố ngủ lại càng không ngủ được. Tâm an cũng vậy! Càng mong cầu, càng “cố gắng” để an, thì tâm lại càng xao động, bất an. Nó giống như việc bạn càng đuổi theo một cái bóng, thì cái bóng đó càng chạy xa bạn vậy.
Hai “Cái Bẫy” Thường Gặp Khi Tìm Kiếm Tâm An
Vậy thì, làm sao để có được tâm an? Đây là hai cái bẫy mà chúng ta thường mắc phải trên con đường này:
- Nóng vội, cầu toàn: Lúc nào cũng muốn mọi thứ phải hoàn hảo, phải nhanh chóng đạt được kết quả (như tâm phải an ngay lập tức). Tâm trạng này giống như nước đang sôi sùng sục, không thể nào tĩnh lặng được.
- Buông xuôi, mặc kệ: Kiểu “thôi kệ, sao cũng được”, không có sự cố gắng tinh tấn, không có sự tỉnh thức. Cuộc đời cứ thế trôi theo dòng chảy vô thường, sinh diệt một cách thụ động, chẳng đi đến đâu cả.
Cả hai cách trên đều không phải là con đường đúng đắn trong tu tập.
Con Đường An Toàn: Thiền Niệm Xứ (Như Lai Thiền)
Vậy thì, có con đường nào khác không? Có chứ! Đó là con đường mà những người xưa đã đi, một con đường chắc chắn, an toàn, không cần vội vàng, mà cứ chầm chậm tiến bước, đó chính là Thiền Niệm Xứ (Satipaṭṭhāna) – còn được gọi là Như Lai Thiền (phương pháp thiền của các bậc giác ngộ).
Con đường này không phải chỉ dành riêng cho một ai, mà là cho tất cả mọi người, cho cả hành tinh này. Nó dựa trên nền tảng kinh điển, được Đức Phật chỉ dạy, và có sức mạnh giúp chúng ta vượt qua khổ đau, phiền não, tìm thấy sự bình an thật sự trong tâm hồn.
Thiền Tông, với những công án, thoại đầu, dù rất hay, nhưng thực ra cũng chỉ là những phương tiện “đối cơ lập pháp” (tùy theo căn cơ mà lập ra phương pháp), và cũng đều dựa trên nền tảng của Thiền Niệm Xứ, đó là:
Nền tảng Tứ Niệm Xứ:
- Niệm Thân: Quan sát thân thể, từ hơi thở đến từng cử động nhỏ (đi, đứng, nằm, ngồi…).
- Niệm Thọ: Cảm nhận những cảm giác, cảm xúc (vui, buồn, dễ chịu, khó chịu, trung tính) đang sinh khởi và diệt đi.
- Niệm Tâm: Nhận biết những trạng thái tâm (tham, sân, si, tỉnh thức, định tĩnh…) đang có mặt.
- Niệm Pháp: Thấy rõ bản chất của mọi sự vật, hiện tượng (ngũ uẩn, ngũ triền cái, thất giác chi…) theo đúng sự thật.
Khi Tâm Bất An, Phải Làm Sao?
Khi tâm bạn bất an, lo lắng, đừng cố gắng xua đuổi hay đè nén nó. Hãy quay về quan sát nó, nhận biết nó đang có mặt. Giống như câu chuyện Tổ Đạt Ma dạy Huệ Khả an tâm vậy (khi Huệ Khả nói tâm con bất an, Tổ bảo: “Đem cái tâm bất an ra đây ta an cho!” Huệ Khả tìm mãi không thấy cái tâm bất an đâu cả, liền ngộ ra).
Chỉ cần bạn có mặt trọn vẹn với những gì đang diễn ra trong hiện tại, thì tự khắc tâm sẽ an.
Thực Hành Thiền Niệm Xứ và Lợi Ích
Vậy thì, làm sao để thực hành Thiền Niệm Xứ? Rất đơn giản, bạn có thể bắt đầu bằng việc quan sát hơi thở, hoặc quan sát những hoạt động hàng ngày của mình với sự chú tâm (đi, đứng, ăn, uống, làm việc…).
Khi bạn thực hành được điều này một cách đều đặn, bạn sẽ thấy:
- ✅ Thân thể bạn trở nên ổn định, hài hòa hơn.
- ✅ Tâm bạn có định lực, vững vàng, ít bị xao động hơn.
- ✅ Bạn có chánh niệm, tỉnh thức hơn trong từng phút giây.
- ✅ Bạn nhận ra những suy nghĩ, cảm xúc của mình một cách rõ ràng hơn, không còn bị chúng cuốn đi.
Lúc này, bạn sẽ không còn cảm thấy trống rỗng, cô đơn, không cần phải tìm kiếm những thú vui bên ngoài để lấp đầy nữa. Bạn sẽ có một cuộc sống tràn đầy ý nghĩa, an lạc và hạnh phúc từ bên trong.
Quan Trọng Nhất: Trở Về Với Chính Mình
Quan trọng nhất, bạn sẽ không còn phải nương tựa vào bất kỳ ai hay điều gì bên ngoài, mà bạn sẽ trở về với chính mình, với Phật tánh (tiềm năng giác ngộ) trong bạn. Bạn sẽ tự mình bước đi trên con đường giác ngộ, một mình “rong chơi” giữa cuộc đời này một cách tự tại.
Để có được tâm an, hãy nhớ:
- Tự nỗ lực: Đừng ỷ lại, trông chờ vào người khác hay sự may mắn. Hãy tự mình chịu trách nhiệm cho sự tu tập và chuyển hóa của mình.
- Đừng phí thời gian: Đừng để tâm mình bị cuốn vào những chuyện buồn vui, hờn giận, thị phi vô ích. Hãy dành thời gian quý báu cho việc tu tập, cho việc sống trọn vẹn với hiện tại.
- Hứa với lòng: Hãy quyết tâm tu tập đến nơi đến chốn, đừng vì bất kỳ lý do gì mà bỏ cuộc giữa chừng. Hãy nhớ rằng, bạn đã trôi lăn trong vòng sinh tử luân hồi quá lâu rồi, kiếp này hãy sống sao cho thật ý nghĩa!
- Đừng tin ai ngoài chính bạn (hãy tự mình kiểm chứng): Tìm hiểu kỹ lưỡng giáo lý, thực hành đúng phương pháp, tự mình trải nghiệm và thấy kết quả. Không cuồng tín hay mù quáng nghe theo bất kỳ ai mà không có sự suy xét.
Lời Cuối: Tin Vào Chính Mình
Cuối cùng, hãy nhớ rằng, không ai có thể giúp bạn giác ngộ, kể cả Đức Phật. Ngài chỉ là người chỉ đường. Bạn phải tự mình khám phá kho tàng trí tuệ và bình an ngay bên trong mình.
Hãy tin vào Phật tánh của chính bạn!
(Thầy Phước Tịnh)
CHÙA PHƯỚC QUANG 