Cuộc sống bộn bề với công việc, trách nhiệm và những lo toan thường nhật khiến chúng ta đôi khi quên mất điều gì thực sự là quý giá nhất. Trong Phật giáo, có một hình ảnh ẩn dụ sâu sắc về “viên ngọc quý” – những giá trị vĩnh hằng, tốt đẹp vốn có sẵn trong mỗi người chúng ta. Nhưng vì quá bận rộn chạy theo những thứ bên ngoài, ta đã vô tình lãng quên kho báu ấy.
Hãy cùng chiêm nghiệm những chia sẻ dưới đây để nhận ra điều quý giá nhất mà có thể ta đã bỏ quên.
1. Hình ảnh “Thầy đi tìm con” – Cuộc kiếm tìm của Giác Ngộ
Trong thơ của Thiền sư, hình ảnh Đức Thế Tôn hay Bồ Tát (“Thầy”) kiên nhẫn đi tìm chúng sinh (“con”) giữa cảnh đời mịt mờ là một ẩn dụ sâu sắc về tình thương và sự chờ đợi của bậc giác ngộ:
“Thầy đi tìm con khi mọi loài còn chờ đợi ánh dương lên”
Câu thơ cho thấy, dù ta có lạc lối đến đâu trong đêm dài vô minh, vẫn luôn có con đường ánh sáng chờ đợi ta quay về.
Có khi Thầy “xuất hiện ngay giữa đường”, nhưng ta lại nhìn Ngài như một kẻ xa lạ…
Điều này xảy ra bởi vì tâm ta còn vướng bận bởi lo âu, sợ hãi, bởi những định kiến và vô minh, khiến ta không nhận ra sự thật đang hiển bày ngay trước mắt.
Suy ngẫm:
Đây chính là sự thể hiện của giáo lý vô ngã trong Phật giáo: không có một cái “tôi” riêng biệt và cũng không có gì thực sự ngăn cách giữa “người” và “ta” ngoài bức tường do chính tâm thức còn chấp trước dựng nên. Thầy (biểu tượng của Phật tính, của sự tỉnh thức) luôn hiện hữu nơi thực tại, nhưng vì tâm ta vọng động, ta nhìn mà không thấy, nghe mà không hay.
2. Dấu chân trong vô lượng kiếp – Nhân duyên sâu dày
Qua những câu chuyện và hình ảnh gợi nhắc về quá khứ (dù là lịch sử hay trong tâm thức):
- Cùng Thiền Sư Trúc Lâm dựng am cỏ ven sông.
- Giúp đỡ những người thuyền nhân phiêu dạt trong cơn nguy biến.
- Cùng Thiền Sư Vạn Hạnh thiết kế thành Thăng Long…
Tất cả đều gợi nhắc rằng mỗi chúng ta có thể đã từng gieo nhân duyên sâu dày với Phật pháp, với những điều thiện lành qua vô lượng kiếp sống. Những duyên lành ấy vẫn âm thầm tồn tại, vun đắp cho hiện tại và chờ đợi cơ hội thích hợp để trổ quả.
Suy ngẫm:
Đời sống này không hề đơn điệu hay tách biệt, mà luôn đan xen vô vàn mối liên kết nhân duyên từ quá khứ, hiện tại đến tương lai. Nhiều khi, những khổ đau hay hạnh phúc ta đang trải qua bây giờ đều có thể bén rễ từ những nhân duyên ta đã gieo trồng từ rất lâu xa.
3. Viên ngọc trong áo – Ẩn dụ từ Kinh Pháp Hoa
Kinh Pháp Hoa có kể câu chuyện ngụ ngôn nổi tiếng về người con nhà nghèo, có cha là trưởng giả giàu có nhưng anh ta không hề hay biết:
- Người cha thương con, trước khi đi xa đã kín đáo giấu sẵn một viên ngọc quý giá vào trong lớp áo của con mình.
- Đứa con không biết, cứ sống lang thang, nghèo khổ, làm thuê làm mướn, luôn cho rằng mình trắng tay, cùng khổ.
- Mãi đến khi gặp lại người bạn cũ (hoặc người cha), được chỉ cho viên ngọc, anh ta mới nhận ra mình vốn đã giàu có từ rất lâu mà không hề hay biết.
Trong Phật giáo, hình ảnh này minh họa cho kho báu tiềm ẩn trong tâm mỗi người: ai cũng có sẵn hạt giống của từ bi, trí tuệ và năng lượng giác ngộ (Phật tính). Nhưng nếu không được nhắc nhở, không ý thức và không biết cách khai mở, chúng ta sẽ tiếp tục “tha phương cầu thực”, mải mê tìm kiếm hạnh phúc, bình an từ những yếu tố bên ngoài, trong khi chúng đã có sẵn bên trong.
Suy ngẫm:
Phải chăng cái quý giá nhất không nằm ở việc tìm kiếm thêm, mà nằm ở sự nhận diện: nhận ra “mình vốn đã giàu”? Cái “giàu” ở đây không phải là giàu vật chất, mà là giàu tình thương, giàu năng lực tỉnh thức, giàu khả năng sống an lạc.
4. Nhìn lại dòng họ – Hiểu quá khứ, chuyển hóa hiện tại
Khi thực tập quán chiếu về dòng họ hai bên nội ngoại, ta có thể thấy:
- Dù kinh tế có thể không thiếu thốn, nhưng nhiều người trong dòng họ vẫn mang những nỗi trầm uất, bế tắc, khổ đau không nói nên lời, không có được bình an thật sự.
- Chúng ta thường mang theo những “dấu ấn” (nghiệp tập), những khuôn mẫu khổ đau từ gia đình và tổ tiên truyền lại.
Việc tu tập sâu sắc không chỉ để cứu lấy chính mình trong hiện tại, mà còn có năng lực giúp chuyển hóa khổ đau cho cả dòng họ, cả quá khứ lẫn tương lai.
Suy ngẫm:
Mọi khổ đau và hạnh phúc đều có tính di truyền và tiếp nối, cả trong huyết thống lẫn trong tâm thức. Khi một người trong dòng họ biết tu tập, biết quay về thực hành chánh niệm, sống với tình thương và hiểu biết, người đó có năng lượng để hóa giải những “mắt xích” khổ đau vốn đã được truyền qua nhiều thế hệ.
5. Sức mạnh của Chánh Niệm – “Châu báu chất đầy thế giới”
Thiền Sư Thích Nhất Hạnh thường dạy chúng ta nhận diện hạnh phúc qua những ví dụ rất gần gũi, bằng sức mạnh của Chánh Niệm (Mindfulness):
- Hít thở một hơi có ý thức, thấy mình còn đang sống, cơ thể còn đang khỏe mạnh, đó đã là một hạnh phúc lớn lao.
- Uống một chén trà trong chánh niệm, ý thức trọn vẹn hương vị, hơi ấm, đó là đang thưởng thức cả sự màu nhiệm của đất trời hội tụ trong chén trà.
- Nhận ra đôi mắt mình còn sáng để nhìn thấy trời xanh, đôi chân còn đi được trên mặt đất, tuổi trẻ còn tươi… đó chính là những viên châu báu vô giá.
Suy ngẫm:
Thay vì để tâm trí rối bời, lang thang lo lắng về tương lai hay tiếc nuối quá khứ, việc trở về hiện tại qua hơi thở, qua sự chú tâm vào những gì đang diễn ra, là cách duy nhất để ta thấy được những điều kiện hạnh phúc quý giá đang hiện hữu quanh mình. Những ai chỉ mải mê chạy theo tiền bạc, quyền lực, sắc dục mà quên đi việc nuôi dưỡng chánh niệm, sẽ đánh mất thứ quý giá nhất: sự bình an trong tâm.
6. Chánh tư duy – Thương nhau mà phải hiểu nhau
Chánh tư duy (Right Thinking/Intention), một yếu tố trong Bát Chánh Đạo, không phải là suy nghĩ một cách thông minh theo kiểu thế gian, mà là:
- Tư duy dựa trên nền tảng của hiểu biết (trí tuệ) và từ bi.
- Không khởi lên tâm thù hận, trách móc, đổ lỗi.
- Có khả năng thấy được nỗi khổ niềm đau của người khác để cảm thông và không làm họ khổ thêm.
Suy ngẫm:
Với chánh tư duy, thay vì phản ứng bột phát trong giận dữ hay thành kiến, ta sẽ thực tập lắng nghe sâu sắc để hiểu được hoàn cảnh, nỗi khổ tiềm ẩn đằng sau lời nói hay hành động của người đối diện. Khi sự hiểu biết có mặt, tự nhiên tâm giận dữ biến mất, nhường chỗ cho sự cảm thông và mong muốn giúp đỡ. Đây cũng là chìa khóa giúp ta “mở cửa” trái tim mình và gắn kết với người khác một cách đích thực.
7. Tình thương có hiểu biết – Chìa khóa hòa giải
“Tại vì em ngu ngơ, em không biết anh khổ…”
Câu nói gần gũi này cho thấy, khi không có sự thấu hiểu, mọi hành vi quan tâm, yêu thương đều có thể trở nên vụng về, thậm chí gây thêm khổ đau. Người kia (người làm ta khổ) nhiều khi cũng chính là nạn nhân của sự vô minh, của những nỗi khổ trong lòng họ, giống như ta cũng có thể là nạn nhân của chính mình và của nhau.
Khi hiểu được điều này, ta không còn oán trách mà có thể khởi lên lòng thương và sẵn sàng giúp đỡ. Tình thương thật sự (từ bi) sinh khởi từ sự thấu cảm sâu sắc, vượt lên trên mọi rào cản của định kiến và hờn giận.
Suy ngẫm:
Rất nhiều xung đột trong gia đình, bạn bè, xã hội có thể được hóa giải nếu mỗi người trong chúng ta thực tập bỏ đi định kiến, sự phán xét và lắng nghe nhau bằng tình thương và con mắt hiểu biết. Chỉ khi ấy, ta mới thực sự nhìn thấy được “giọt nước mắt” ẩn sâu trong lòng người khác, và cảm nhận được nỗi khổ trong tim họ.
Kết luận: Thứ quý giá nhất – Nhớ quay về tìm trong chính mình
Câu chuyện ngụ ngôn về “đứa con cùng tử” trong Kinh Pháp Hoa một lần nữa nhắc nhở chúng ta: Đừng quên viên ngọc quý luôn có sẵn trong chính lòng áo của mình. Viên ngọc đó chính là:
- ✨ Khả năng tỉnh thức (chánh niệm).
- ❤️ Hạt giống yêu thương (từ bi).
- 💡 Trí tuệ (hiểu biết đúng đắn và khả năng hành động thiện lành).
Chỉ khi biết thực tập quay lại, sống trọn vẹn với giây phút hiện tại, lắng nghe sâu sắc lòng mình và lắng nghe người khác bằng tâm không phán xét, chúng ta mới thực sự nhìn rõ “mình vốn giàu có” từ bấy lâu nay.
Thông điệp cuối cùng: Hạnh Phúc Ở Ngay Đây
Ta không cần phải “tha phương cầu thực” để tìm kiếm hạnh phúc ở một nơi xa xôi hay một tương lai mờ mịt nào đó.
Hạnh phúc chân thật ở ngay đây, trong từng hơi thở ý thức, trong sự nhận diện những điều kiện nhiệm màu của sự sống đang nuôi dưỡng ta.
Mỗi ngày, hãy thực tập cho mình vài phút tĩnh lặng, trở về với tâm, để hiểu rằng: “Thứ quý giá nhất trên đời” vốn đã và đang hiện hữu trọn vẹn trong ta, chỉ đợi ta tỉnh thức và mỉm cười đón nhận.
“Châu báu chất đầy thế giới, tôi đem tặng bạn”
Rốt cuộc, “tặng bạn” cũng chính là tặng cho chính mình, bởi vì tất cả chúng ta cùng nhau chia sẻ niềm hạnh phúc và sự hiểu biết quý giá này nơi cõi đời vô thường.
(Nguồn cảm hứng từ lời dạy của Thiền Sư Thích Nhất Hạnh)
CHÙA PHƯỚC QUANG 